YETERLİLİK TESTİ
Yeterlilik Testleri, önceden belirlenmiş koşullarda iki veya daha fazla laboratuvar tarafından aynı veya benzer konularda yapılan testlerin değerlendirilmesi, performansı ve organizasyonu demektir. Karşılaştırmalar tüm bilimsel seviyelerde organize edilmektedir ancak amaçlar, protokoller ve katılımcılar değişmektedir. Belgelendirme çalışmalarında ölçümler, referans maddelerin değerini belirlemek için kullanılmaktadırlar. Metot validasyonu çalışmalarında metotların performansı yani metotların doğruluğu ve kesinliği değerlendirilmektedir.
“Dış kalite değerlendirme (EQA) çalışmaları” veya “laboratuvar performans çalışmaları” olarak da bilinen Yeterlilik testi (YT) çalışmaları, rutin ölçümlerin kalitesini değerlendirmek için kullanılırlar.
Yeterlilik Testlerinin Avantajlar
Yeterlilik testlerine katılmak sonuçlarınızın diğer laboratuvarların sonuçları ile karşılaştırma olanağı sağlar. Ayrıca;
• Rutin analizlerinizin kalitesini bağımsız, tarafsız ve düzenli olarak değerlendirmesini,
• Çalışmanın teknik gelişimini teşvik eden geri bildirim,
• Cihaz ve metot performansı hakkında karşılaştırmalı bilgi,
• Bir sektör, bölge veya ülkedeki belirli analizlerin kalitesi hakkında genel bilgi sağlayabilir.
Yeterlilik Testlerinin Kısıtlamaları
İdeal olarak yeterlilik testi örnekleri, rutin örneklerdeki yapıya benzer yapıda, homojen ve katılımcıların performans değerlendirmesini etkilemeyecek kararlılıkta olmalıdır. Pratik nedenlerden dolayı, yeterlilik testi örnekleri bazen kararlı hale getirilir ve/veya dondurarak kurutma işlemine tabi tutulur. Katılımcıların bu durumdan haberdar edilmesi gerekir. “Dış kalite değerlendirme (EQA) çalışmaları” veya “laboratuvar performans çalışmaları” olarak da bilinen Yeterlilik testi (YT) çalışmaları, rutin ölçümlerin kalitesini değerlendirmek için kullanılırlar. Yeterlilik testleri farklı şekillerde düzenlenebilir ve değerlendirilebilirler. Mükemmel bir protokol yoktur! Laboratuvarlar, müşterileri, akreditasyon kurumları ve yasal kurumlar için farklı yeterlilik testi sağlayıcıları tarafından aynı sonucun farklı değerlendirilip değerlendirilmediğinin bilinmesi önemli olabilmektedir.
Yeterlilik Testleri'nin Ölçüm Kalitesindeki Rolü
Doğru ölçümler hem iç hem de dış “araçlar” gerektirirler. Validasyon aşamasında metodun performansı belirlenir. Bunu takiben kontrol grafikleri ile ölçümlerin istatiksel kontrol altında olup olmadığı gösterilecektir. Çoğu laboratuvar, kalite yönetim sistemi oluşturarak ve çalışmalarının dış denetimler ile düzenli olarak denetlenmesini sağlayarak verdikleri hizmetleri akredite etme yolunu seçmektedirler. Yeterlilik testlerine katılım, prosedürlerin amaca uygunluğunu kontrol etmede etkili bir dış araçtır.
Yeterlilik Testi Sonuçlarının Kullanımı
Yeterlilik testi çalışmaları belirli uygulamalar için analitik kaliteye genel bir bakış sağladığından sonuçlar laboratuvarların müşterileri, akreditasyon kurumları ve yasal kurumlar tarafından gittikçe artarak kullanılmaktadır. Yeterlilik testleri ticarete, çevresel izlemeye, sağlık ve güvenliğe doğrudan etki eden ölçüm problemlerini tanımlamaya yardımcı olur.
