Laboratuvarlar arası karşılaştırma (LAK) nedir ?
İki veya daha fazla sayıda laboratuvar tarafından önceden belirlenmiş şartlara uygun olarak aynı veya benzer numuneler üzerinde yapılan ölçüm veya deneylerin düzenlenmesi, gerçekleştirilmesi ve değerlendirilmesi (bknz. TS EN ISO/IEC 17043).Yeterlilik testi (YT)
Laboratuvarlar arası karşılaştırma yoluyla daha önceden belirlenmiş bir kritere göre katılımcı performansının değerlendirilmesi. TS EN ISO/IEC 17043 standardına göre YT ve LAK arasındaki en büyük fark YT için katılımcı performansının belirlenmesidir.Yeterlilik testlerinin, laboratuvara sağladığı faydalar nelerdir ?
a) Laboratuvarların belirli deney veya ölçümler için performanslarının değerlendirilmesi ve performans sürekliliğinin gözlemlenmesi,b) Laboratuvarlardaki sorunların belirlenmesi ve deney ve ölçüm prosedürleri, personel eğitimi ve denetiminin etkinliği veya cihaz kalibrasyonu yetersizlikleri gibi konularla ilgili iyileştirici faaliyetlerin başlatılması,
c) Deney veya ölçme metotlarının etkinliği ve karşılaştırılabilirliğinin saptanması,
d) Laboratuvarın müşterileri için ilave güvenirlik temini,
e) Laboratuvarlar arası farklılıkların belirlenmesi,
f) Karşılaştırma sonuçlarına göre katılımcı laboratuvarların eğitimi,
g) Belirsizlik beyanlarının doğrulanması,
YT/LAK programlarına hangi tür kuruluşlar katılmalıdır ?
Tüm Deney/Kalibrasyon laboratuvarları ve Muayene kuruluşları.Nitel sonuçlar (rakamsal olmayan) deney sonuçları için YT programı uygulanabilir mi ?
Nitel deney sonuçları betimseldir, belirli bir ölçülen büyüklüğün varlığının tanımlanması gibi bir kategorik veya bir sıralamalı ölçek üzerinden raporlanır. Performansın istatistiksel analizlerle değerlendirilmesi, nitel muayeneler için uygun olmayabilir.Bir YT programı seçilirken nelere dikkat edilmelidir ?
a) Kapsamda yer alan deneyler, ölçümler veya kalibrasyonlar, katılımcı tarafından gerçekleştirilen deney, ölçme veya kalibrasyonlarla örtüşmelidir.b) İlgili taraflara yönelik, program tasarımı, atanmış değerlerin belirlenmesi için prosedürler, katılımcılara yönelik talimatlar, istatistiksel veri işleme ve nihai özet rapor hakkındaki detayların uygulanabilirliği.
c) Yeterlilik deney programının uygulama sıklığı.
d) Yeterlilik deney programına teklif edilen katılımcı grupları ile ilgili yeterlilik deney programı organizasyonel lojistiğin uygunluğu (örnek olarak, zamanlama, konum, numune kararlılık faktörleri, dağıtım düzenlemeleri).
e) Kabul ölçütlerinin uygunluğu (örnek olarak, yeterlilik deneyinde başarılı performans değerlendirilmesi için).
f) Maliyetler.
g) Yeterlilik deneyi düzenleyicisinin katılımcıların gizliliğini sağlamaya yönelik politikası.
h) Sonuçların bildirilmesi ve performans verilerinin analizi için iş takvimi.
i) Yeterlilik deney numunelerinin uygunluğuna (örnek olarak, homojenlik, kararlılık ve uygun olduğunda ulusal veya uluslararası standartlarla metrolojik izlenebilirliği) yönelik güvenirlik fikrini sağlayan özellikler.
j) Programın bu standarda uygunluğu.
YT/LAK testleri için katılımcı sayısı ne olmalıdır ?
Özel koşullara bağlı olarak, tek bir laboratuvar için bile YT düzenlenebilir.Performans değerlendirmede yaygın olarak kullanılan istatistiksel metotlar nelerdir ?
• Fark Değeri (D)• Yüzdece Fark Değeri (%D)
• Z skoru
• Zeta Skoru ζ
• En numarası
Katılım gösterilen YT programından uygun olmayan bir sonuç alındığında, ne yapılması gerekir ?
Hatanın kök neden analizi yapıldıktan sonra düzeltici faaliyetler uygulanır. Düzeltici faaliyetlerin uygunluğunun kontrolü tarafsız bir YT sağlayıcısı tarafından uygulanan bir programla yapılır. Genel olarak iki laboratuvarın karşılaştırılması veya referans malzemenin ölçümü şeklinde yapılır (D ve %D değeri).YT sonucunda alınan Z skoru ne anlam ifade eder ?
Z skoru istatistiksel bir değerlendirme olup normal dağılım gösteren grafiklerde, katılımcının diğer katılımcılar içinde ki yerini gösterir. Laboratuvarın I z I ≤ 2,0 sonuç alması beklenir.I z I ≤ 2,0 “uygun” performansı belirtir ve herhangi bir işaret oluşturmaz.
2,0 < I z I < 3,0 “sorgulanabilir” performansı belirtir ve bir uyarı işareti oluşturur.
I z I ≥ 3,0 “uygun olmayan” performansı belirtir ve bir işlem işareti oluşturur.